Πλήρης επιβεβαίωση των θέσεων και αναλύσεων του ΕΠΑΜ: Έκθεση του ΟΗΕ για το δημόσιο χρέος της Ελλάδας 07.03.2014

Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων                                                

7 Μαρτίου 2014                                             

Εικοστή πέμπτη συνεδρία                                                                                                                             

Σημείο της ημερήσιας διάταξης 3                                                                                                               

Προώθηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των ατομικών, πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και  πολιτιστικών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στην ανάπτυξη και την πρόοδο.

Αναφορά του Cephas Lumina  Ανεξάρτητου Εμπειρογνώμονα  του ΟΗΕ που αφορά τις διεθνείς χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις των κρατών και το εξωτερικό χρέος, σε σχέση  την πλήρη κατοχύρωση όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων.

                                                                                  

ΣΥΝΟΨΗ

Από τον Μάιο του 2010, η κυβέρνηση της Ελλάδα έχει θέσει σε εφαρμογή ένα οικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής ως προϋπόθεση για την εξασφάλιση συνολικής χρηματοδότησης  € 240 Δις απο  το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο , την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το πρόγραμμα αποτελείται από αυστηρά μέτρα πολιτικής που συνεπάγονται βαθιές περικοπές των δημοσίων δαπανών , περικοπές θέσεων εργασίας στο δημόσιο τομέα , αύξηση των φόρων , την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων επιχειρήσεων και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ( συμπεριλαμβανομένων των μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας ) , οι οποίες φαινομενικά αποσκοπούν στη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος και του χρέους της χώρας σε ένα « βιώσιμο» επίπεδο. Παρ 'όλα αυτά , τα μέτρα αυτά, έχουν ωθήσει την οικονομία σε ύφεση και γενικότερα υπονομεύσει την άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων , ιδίως των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων, στην Ελλάδα. Οι περικοπές των δημοσίων δαπανών και οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση της ανεργίας ( ιδιαίτερα στους νέους ) , την αύξηση των αστέγων , τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό ( με περίπου 11 τοις εκατό του πληθυσμού να ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας ) , καθώς και σοβαρά μειωμένη πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες , όπως η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση.

. Ο αντίκτυπος ήταν ιδιαίτερα σοβαρός στις πλέον ευπαθείς ομάδες : στους φτωχούς ,  στους ηλικιωμένους , στους συνταξιούχους και στα άτομα με ειδικές ανάγκες , τις γυναίκες , στα παιδιά και τους μετανάστες.

Περιεχόμενα:

                                                                                                                  

Παράγραφοι:

Ι Εισαγωγή 

II. Πλαίσιο για ανάλυση : τα ανθρώπινα δικαιώματα στο περιβάλον της

 οικονομικής προσαρμογής ............................................................................ 5 - 16  

Α. Υποχρεώσεις της Ελλάδας για τα ανθρώπινα δικαιώματα .................... 6 - 11  

Β. Υποχρεώσεις των διεθνών δανειστών της Ελλάδας ............................ 12 - 16

III. Το πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής ............................................. 17 - 35  

A. Υπόβαθρο..............................................................................................17 - 23  

Β. Το πρόγραμμα διάσωσης ..................................................................... 24 - 28  

Γ. Μέτρα λιτότητας ................................................................................... 29  

Δ. Ιδιωτικοποιήσεις................................................................................... 30 - 32  

Ε. Διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ............................................................. 33 - 35     

ΙV. Βιωσιμότητα του χρέους......................................................................... 36 - 39

V. Επίδραση του προγράμματος προσαρμογής στα ανθρώπινα δικαιωμάτα.................................................................................................... 40 - 89    A. Εργασία................................................................................................. 44 - 50  

Β. Κοινωνική ασφάλιση............................................................................. 51 - 59  

Γ. Υγεία...................................................................................................... 60 - 71  

Δ. Εκπαίδευση............................................................................................ 72 - 75  

Ε. Η απαραίτητη στέγαση .......................................................................... 76 - 80                                

Σ Τ. Η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός ............................................. 81 - 84

Η. Άλλα δικαιώματα..................................................................................... 85 - 89     

VI . Συμπεράσματα και συστάσεις ................................................................ 90  - 93 

Α. Προς την Κυβέρνηση της Ελλάδα ......................................................... 92 - 23 

Β. Προς τους Διεθνείς δανειστές................................................................ 93 - 24

I. Εισαγωγή  1.Η επίσκεψη στην Ελλάδα. Ο βασικός σκοπός της επίσκεψής του διεθνούς εμπειρογνώμονα, ήταν να αξιολογήσει τον αντίκτυπο του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής που εγκρίθηκε από την κυβέρνηση της Ελλάδα ως προϋπόθεση για χρηματοδοτική συνδρομή από την τρόικα, η οποία περιλαμβάνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) για να την αντιμετώπιση του δημοσιονομικού ελλείμματος της χώρας και το δημόσιο χρέος, σε αντιδιαστολή με την άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων.

 2. Ο ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας συναντήθηκε με ανώτερους αξιωματούχους των Υπουργείων Εξωτερικών Υποθέσεων, Εργασίας και Κοινωνικής Πρόνοιας, Οικονομικών, Παιδείας, Υγείας, Ανάπτυξης, Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη, καθώς και το Λιμενικό Σώμα. Είχε επίσης συναντήσεις με μέλη του Κοινοβουλίου (συμπεριλαμβανομένων εκείνων από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ΣΥΡΙΖΑ), εκπρόσωπους της Τράπεζας της Ελλάδα, την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, τον Εθνικό Διαμεσολαβητή, του ΔΝΤ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών, τον Ύπατο Αρμοστή για τους Πρόσφυγες (UNHCR) στην Ελλάδα, ακαδημαϊκών και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Επίσης, επισκέφθηκε δύο κοινότητες εθελοντών, οι οποίες λειτουργούν ως κλινικές στο Πέραμα και το Ελληνικό (Αττική), οι οποίες παρέχουν δωρεάν ιατρική περίθαλψη σε απόρους.

 3. Ο ανεξάρτητος Εμπειρογνωμόνων είναι ευγνώμων προς την Κυβέρνηση για την πρόσκλησή του και τη συνεργασία κατά τη διάρκεια της αποστολής του. Εκφράζει επίσης την ευγνωμοσύνη του στην UNHCR για την υποστήριξή της, καθώς και σε όλους εκείνους που συναντήθηκαν μαζί του.

 4. Παρ 'όλα αυτά, ο ίδιος εκφράζει τη λύπη του για την έλλειψη δέσμευσης από την Ελλάδα και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην εντολή του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, παρά το γεγονός ότι αρκετές απο τις Χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και στην Ελλάδα) αντιμετωπίζουν προφανείς προκλήσεις στην προοδευτική υλοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων και οφείλονται στην κρίση δημόσιου χρέους που τους απασχολεί και το πλαίσιο των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής που εγκρίθηκε για την αντιμετώπιση της κρίσης.

II. Πλαίσιο για ανάλυση: τα ανθρώπινα δικαιώματα στο περιβάλον της δημοσιονομικής προσαρμογής.

   5. Η λιτότητα και άλλες πολιτικές οικονομικής προσαρμογής, εγείρουν σημαντικές ανησυχίες σχετικά με την προστασία των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων, επειδή είναι συχνά ασύμβατα με την υποχρέωση των κρατών να λάβουν μέτρα προοδευτικής πολιτικής  και να αποφευχθούν εκ προθέσεως οπισθοδρομικά μέτρα, ιδίως εκείνα που είναι ασυμβίβαστα με τις βασικές υποχρεώσεις καθώς και η δέσμευση των κρατών να χρησιμοποιήσουν όλους τους διαθέσιμους πόρους, σε μια προσπάθεια να ικανοποιήσουν, σαν προτεραιότητας, αυτές τις ελάχιστες υποχρεώσεις.  

Α. Υποχρεώσεις της Ελλάδας για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

 6 . Το Σύνταγμα της Ελλάδα θέτει μια σειρά από υποχρεώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Κράτος . Το άρθρο 2 ( 1 ), υπογραμμίζει ότι «ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας » . Το μέρος ΙΙ του Συντάγματος προβλέπει ρητά μια σειρά από άλλες υποχρεώσεις του κράτους , συμπεριλαμβανομένης της προστασίας της ιδιοκτησίας (άρθρο 17 ) της οικογένειας , της μητρότητας και της παιδικής ηλικίας (άρθρο 21.1 ) η ειδική φροντίδα για την υγεία ( άρθ. 21 ( 2 ) και ( 3 ) ) ? η εξέλιξη των συνθηκών εργασίας (άρθρο 22 ( 1 ) )  και της κοινωνικής ασφάλισης ( Άρθρο 22 ( 5 ) ) . Διάφορα δικαιώματα αντιστοιχούν σε αυτές τις υποχρεώσεις , συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων στην ισότητα όλων των Ελλήνων (άρθρο 4 ) , την κοινωνική , οικονομική και πολιτική συμμετοχή (άρθρο 5 ) , την ελεύθερη διακίνηση της πληροφορίας (άρθρο 5Α ) , αίτηση (άρθρο 10 ) , της ειρηνικής συνάθροισης ( 11 art . ) , δωρεάν δημόσια εκπαίδευση (άρθρο 16 ( 2 ) ) , ιδιοκτησίας (άρθρο 17 ( 2 ) ) , την υγειονομική περίθαλψη (άρθρο 21 ( 3 ) ) , εργασία (άρθρο 22 ( 1 ) ) , την κοινωνική ασφάλιση (άρθρο 22 ( 5 ) ) και την ελευθερία του συνδικαλισμού ( άρθ. 23 ) . Το άρθρο 21.4 ορίζει ότι « η απόκτηση κατοικίας από αυτούς που τη στερούνται ή που στεγάζονται ανεπαρκώς αποτελεί αντικείμενο ειδικής φροντίδας του Κράτους » . Το άρθρο 25 , παράγραφος 1 αναφέρεται ρητά στην αρχή του κράτους πρόνοιας και υπογραμμίζει ότι όλα τα δημόσια ιδρύματα οφείλουν να διασφαλίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των δικαιωμάτων .

 7. Οι διατάξεις αυτές καθορίζονται από τα πρότυπα που καθορίζονται σε διάφορες βασικές διεθνείς και περιφερειακές συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου του Διεθνούς Συμφώνου για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα και τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη, στα οποία η Ελλάδα είναι συμβαλλόμενο μέρος.

 8. Σύμφωνα με το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα, η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να αναγνωρίσει πως αυτά τα δικαιώματα πρέπει να κατοχυρώνονται σε αυτήν σταδιακά, χρησιμοποιώντας τους μέγιστους διαθέσιμους πόρους της. Αυτό απαιτεί να θεσπίσει και να εφαρμόσει νόμους και πολιτικές που αποσκοπούν στην επίτευξη της σταδιακής βελτίωσης της καθολικής πρόσβασης σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες, όπως η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση, η στέγαση, η κοινωνική ασφάλιση και η συμμετοχή στην πολιτιστική ζωή. Παρόλο που της επιτρέπεται ένα «περιθώριο εκτίμησης εντός του οποίου θα πρέπει να τεθούν εθνικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές πολιτικές", και κατά τη διάρκεια λιτότητας, έχει το καθήκον να «αποφεύγει ανά πάσα στιγμή τη λήψη αποφάσεων που μπορεί να οδηγήσει στην άρνηση ή παραβίαση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων ».

 9. Η Επιτροπή για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα τόνισε ότι πολιτικές λιτότητας και άλλες προσαρμογής οι οποίες εγκρίνονται από τα κράτη σε περιόδους οικονομικής κρίσης πρέπει να συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το Σύμφωνο. Συγκεκριμένα, με κάθε μέτρο που θα μπορούσε να εμποδίσει την σταδιακή υλοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτωνθα πρέπει (α) να είναι προσωρινή και να περιορίζεται στην περίοδο της κρίσης (β) είναι απολύτως αναγκαία και αναλογική (γ) να μην εισάγουν διακρίσεις και να λαμβάνουν υπόψη όλα τα πιθανές εναλλακτικές λύσεις, συμπεριλαμβανομένων των φορολογικών μέτρων, προκειμένου να διασφαλιστεί τα αναγκαία μέτρα για την άμβλυνση των ανισοτήτων που μπορεί να προκύψουν σε περιόδους κρίσης και (δ) να προσδιορίσει το ελάχιστο περιεχόμενο του πυρήνα των δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται στο Σύμφωνο, ή ένα ελάχιστο κοινωνικής προστασίας, όπως αναπτύχθηκε από την της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), καθώς και τη διασφάλιση της προστασίας του περιεχομένου αυτού του πυρήνα ανά πάσα στιγμή.

 10. Επιπλέον, τα κράτη φέρουν το βάρος να αποδείξουν ότι τα μέτρα λιτότητας έχουν εισαχθεί μόνο μετά την πιο προσεκτική εξέταση όλων των άλλων λιγότερο περιοριστικών εναλλακτικών λύσεων. Τα  Κράτη μέλη δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τα μέτρα λιτότητας απλώς με αναφορά στην ανάγκη να επιτευχθεί δημοσιονομική πειθαρχία και εξοικονόμηση πόρων που χρειάζονται, θα πρέπει να αποδείξει γιατί τα μέτρα λιτότητας ήταν αναγκαία για την προστασία του συνόλου των δικαιωμάτων που προβλέπονται στο Σύμφωνο.  11. Είναι αυτονόητο ότι οι Κατευθυντήριες Αρχές για το εξωτερικό χρέος και τα ανθρώπινα δικαιώματα, υπογραμμίζουν ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίζουν ότι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις που απορρέουν από εξωτερικές συμφωνίες χρέους ή ρυθμίσεις τους δεν θα εμποδίζουν τη σταδιακή υλοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων.

Β. Οι υποχρεώσεις των διεθνών δανειστών της Ελλάδος.

 12. Είναι όλο και περισσότερο αποδεκτό ότι οι μη κρατικοί φορείς, συμπεριλαμβα-νομένων των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, έχουν την υποχρέωση να δια-σφαλίζουν ότι οι πολιτικές και οι δραστηριότητές τους τηρούν τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η υποχρέωση αυτή συνεπάγεται την υποχρέωση να απέχουν από τη διατύπωση, την έγκριση, τη χρηματοδότηση, την προώθηση και την εφαρμογή των πολιτικών και των προγραμμάτων που άμεσα ή έμμεσα εμποδίζουν την απολαβή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

 13. Είναι επίσης καλά τεκμηριωμένο ότι τα κράτη μέλη πρέπει να τηρούν τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν απο το διεθνές δίκαιο όταν ενεργούν μέσω των διεθνών οργανισμών. Επιπλέον, ένα σημαντικό στοιχείο του καθήκοντος της διεθνούς συνεργασίας, όπως αποτυπώνεται στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και τις δεσμευτικές διεθνείς συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι πως τα συμβαλλόμενα κράτη, είτε ατομικά είτε μέσω της συμμετοχής τους σε  διεθνείς οργανισμούς, δεν θα πρέπει να υιοθετούν ή να προωθούν πολιτικές ή να συμμετέχουν σε πρακτικές που θέτουν σε κίνδυνο την άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

 14. Σε περιπτώσεις όπου χώρες αναγκάζονται να εφαρμόσουν προγράμματα προσαρμογής που εμπεριέχουν λιτότητα, θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι οι προσπάθειες για την προστασία των πιο βασικών οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων - στο μέγιστο δυνατό βαθμό - να συμπεριληφθούν υπόψη στην κατάρτηση των εν λόγω προγραμμάτων και πολιτικών.

 15. Σε σιωπηρή αναγνώριση του ρόλου τους σε σχέση με τα προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής, η Επιτροπή για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα ζήτησε απο τα διεθνή χρηματοπιστωτικά όργανα να καταβάλουν αυξημένη προσοχή κατά την άσκηση των δραστηριοτήτων τους, στο σεβασμό των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων, μεταξύ άλλων μέσω της ρητής αναγνώρισης των δικαιωμάτων αυτών, βοηθώντας στον εντοπισμό των σημείων αναφοράς για κάθε χώρα, ώστε να διευκολυνθεί η προώθησή τους, καθώς  και να διευκολύνει την ανάπτυξη των κατάλληλων διορθωτικών μέτρων για την αντιμετώπιση παραβάσεων, ώστε να χρησιμοποιηθούν δίκτυα κοινωνικής ασφάλειας για την προστασία των φτωχών και ευάλωτων στο πλαίσιο των προγραμμάτων προσαρμογής.

 16. Στην Ελλάδα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το ΔΝΤ έχουν διαδραματίσει ένα σημαντικό ρόλο στο σχεδιασμό και την παρακολούθηση των μέτρων στο πλαίσιο του προγράμματος προσαρμογής της χώρας (βλέπε σημεία 24 και 25 κατωτέρω). Επομένως, μπορεί να υποστηριχθεί ότι τα όργανα αυτά έχουν καθήκον να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα του πληθυσμού της χώρας αυτής με την εξασφάλιση ότι το πρόγραμμα δεν θα υπονομεύσει την ικανότητα της κυβέρνησης να καθιερώσει και να διατηρεί τις προϋποθέσεις για την άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της ισότιμης πρόσβαση σε βασικές δημόσιες υπηρεσίες.

III. Το πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής

Α.Υπόβαθρο.

 17. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, η οικονομία της Ελλάδα βίωσε ένα αναπτυξιακό μπούμ, όμως η κυβέρνηση δανείστηκε μεγάλα χρηματικά ποσά από τις ευρωπαϊκές τράπεζες για να χρηματοδοτήσει τις εισαγωγές της, συμπεριλαμβανομένου του στρατιωτικού εξοπλισμού από χώρες όπως η Γερμανία. Η διαδικασία αυτή ενισχύθηκε με την υιοθέτηση του ευρώ το 2001. Η κυβέρνηση δανείστηκε επίσης εκτενώς για τη χρηματοδότηση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.

 18. Η κυβέρνηση χρησιμοποίησε τη βελτιωμένη πρόσβαση της σε φθηνές πιστώσεις (ως κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης, ή της ζώνης του ευρώ) για τη χρηματοδότηση των δημοσίων δαπανών και να αντισταθμιστούν τα χαμηλά φορολογικά έσοδα της χώρας. Επίσης δανείστηκε για να πληρώσει για τις εισαγωγές που δεν αντισταθμίστηκαν από δασμούς ή εξαγωγές. Ως αποτέλεσμα, και παρά την ετήσια αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) κατά μέσο όρο 4,5 τοις εκατό κατά την περίοδο 2000 - 2007, τα έσοδα μειώθηκαν σημαντικά, ενώ το δημοσιονομικό και το εμπορικό έλλειμμα αυξήθηκε.

 19. H διαδεδομένη διαφθορά, η αδυναμία της φορολογικής διοίκησης και η φοροδιαφυγή, δημιούργησαν πιέσεις στα δημόσια οικονομικά.

 20. Για να κρατηθεί η Ελλάδα στο πλαίσιο των κατευθύνσεων της ζώνης του ευρώ, οι προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν, εδώ και πολλά χρόνια και με τη βοήθεια των ξένων τραπεζών, παρουσιάσει εσφαλμένα στατιστικά στοιχεία, καθώς επίσης και τις εθνικές οικονομικές στατιστικές, όπως έκανε και μια σειρά από άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Στις αρχές του 2010, προέκυψε ότι, με τη βοήθεια της Goldman Sachs, JP Morgan Chase και άλλων τραπεζών, ειδικά παράγωγα αναπτύχθηκαν έτσι ώστε να μπορέσει να καποκρυβεί το πραγματικό ύψος του χρέους και των ελλειμμάτων, ούτως ώστε η Ελλάδα, να μπορέσει να κερδίσει την είσοδο στη ζώνη του ευρώ.

 21. Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 είχε μεγάλο αντίκτυπο στον τουρισμό και τη ναυτιλία, δύο από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες της χώρας. Το 2009, τα έσοδα βυθίστηκαν κατά 15 τοις εκατό. Στο πλαίσιο αυτό, ο δανεισμός της χώρας αυξήθηκε για να αντιμετώπιστεί ο αντίκτυπος της μείωσης των φορολογικών εσόδων και για να καλύψει την ανάγκη για αύξηση των κρατικών δαπανών.

 22. Τον Οκτώβριο του 2009, η νεοεκλεγείς κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου αποκάλυψε ότι ότι οι προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν υποβάλει ελλιπείς εκθέσεις για το ελλείμμα του προϋπολογισμού. Η νέα Κυβέρνηση αναθεώρησε το συνολικό δημοσιονομικό έλλειμμα για το 2009 από το 5 τοις εκατό σε 13,5 τοις εκατό του ΑΕΠ (και στη συνέχεια σε 15,6 τοις εκατό). Το αντίστοιχο ποσοστό για το δημόσιο χρέος στο τέλος του 2009 αναθεωρήθηκε επίσης από € 269.3 δισεκατομμύρια (113 τοις εκατό του ΑΕΠ) σε € 299,7 δισεκατομμύρια (130 τοις εκατό).

 23. Από το Νοέμβριο του 2009, η Ελλάδα υπέστη πολλά κερδοσκοπικά κύματα, αυξάνοντας το επιτόκιο για το δημόσιο χρέος σε απαγορευτικά υψηλά επίπεδα. Η επιδεινούμενη δημοσιονομική κατάσταση οδήγησε σε υποβαθμίσεις των κυβερνητικών ομολόγων από τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας στα τέλη Απριλίου του 2010. Στην πραγματικότητα, αυτό περιόρισε την πρόσβαση του κράτους στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Για να αποφευχθεί η χρεοκοπία, η Ελλάδα στράφηκε προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ για οικονομική βοήθεια.

Β. Το πρόγραμμα διάσωσης.

 24. Τον Μάιο του 2010, η Ελλάδα συμφώνησε σε ένα δανείου των 110 δις €, με επιτόκια που βασίζονται σε τιμές αγοράς, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το ΔΝΤ. Το δάνειο ήταν εξαρτώμενο για την Ελλάδα από την εφαρμογή ενός προγράμματος οικονομικής προσαρμογής που συνεπάγεται € 30.000.000 δημοσιονομικών περικοπών κατά την περίοδο 2010-2014. Το πρόγραμμα, το οποίο είχε τις δύο γενικούς στόχους στην άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής και αφορούσε τη δημοσιονομική κατάσταση και τη βιωσιμότητα του χρέους, καθώς και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.  Αποτελούνταν από τρία κύρια στοιχεία: την εφαρμογή των μέτρων λιτότητας για την αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας, την ιδιωτικοποίηση των κρατικών περιουσιακών στοιχείων αξίας 50 δισεκατομμύρια € έως το τέλος του 2015, για να κρατηθεί το χρέος βιώσιμο και την εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και την αύξηση των προοπτικών ανάπτυξης.

 25. Το δάνειο επρόκειτο να εκταμιευθεί σε πολλές δόσεις από τον Μάιο του 2010 έως τον Ιούνιο του 2013. Λόγω της επιδείνωσης της ύφεσης, ωστόσο, τον Οκτώβριο του 2011, οι Ευρωπαίοι εταίροι του κράτους συμφώνησαν να της παράσχουν ένα δεύτερο δάνειο, ύψους 130 δις €. Αυτή ήταν η προϋπόθεση όχι μόνο για την εφαρμογή ενός άλλου πακέτου λιτότητας (μαζί με την ιδιωτικοποίηση και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που περιγράφονται στο αρχικό πρόγραμμα), αλλά και μια αναδιάρθρωση του συνόλου ελληνικού δημοσίου χρέους που κατέχουν οι ιδιώτες πιστωτές (περίπου 58 τοις εκατό του συνολικού δημόσιου χρέους) έτσι ώστε να μειωθεί η συνολική επιβάρυνση του δημόσιου χρέους κατά περίπου € 110 δισεκατομμύρια. Στο πλαίσιο αυτής της αναδιάρθρωσης του χρέους (γνωστή ως "πρωτοβουλία του ιδιωτικού τομέα", ή PSI +) πιστωτές κλήθηκαν να αποδεχθούν χαμηλότερα επιτόκια και μια απώλεια 53,5 τοις εκατό της ονομαστικής αξίας.

 26. Σύμφωνα με τις πληροφορίες στη διάθεση του Ανεξάρτητου Εμπειρογνώμονα, περίπου 15.000 ελληνικές οικογένειες που κατείχαν κρατικά ομόλογα, είχαν συμπεριληφθεί στην πρωτοβουλία του ιδιωτικού τομέα, χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Σε τρέχουσες τιμές αγοράς, τα ομόλογα τους έχουν πλέον λιγότερο από το 30 τοις εκατό της ονομαστικής τους αξίας.

 27. Ο ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας ανησυχεί για τις καταγγελίες ότι, κατά την αγορά των ομολόγων, κάποιοι Έλληνες επενδυτές παραπλανήθηκαν από το προσωπικό των τραπεζών, οι οποίοι απέτυχαν να τηρήσουν την Οδηγία για τις Αγορές Χρηματοπιστωτικών Μέσων (MiFID οδηγία 2004/39/ΕΚ). Επίσης, έλαβε πληροφορίες ότι άλλοι ομολογιούχοι στηρίχθηκαν σε αναπαραστάσεις που περιέχονταν σε επίσημα έγγραφα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, καθώς και σε δηλώσεις που έγιναν από τα δημόσια ιδρύματα, συγκεκριμένα την Τράπεζα της Ελλάδα και του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, σχετικά με την οικονομική υγεία του κράτους.

 28. Ο ανεξάρτητος Εμπειρογνώμονας, έχει επίσης την ανησυχία ότι η νέα περίοδος ωρίμανσης για τα ομόλογα (30 ετών) μπορεί να είναι πολύ μεγάλη για ορισμένους ηλικιωμένους επιμέρους ομολογιούχους, οι οποίοι δεν περιμένουν να ζήσουν αρκετά για να απολαύσουν την απόδοση της επένδυσής τους. Επιπλέον, μερικοί από τους ομολογιούχους, οι οποίοι επένδυσαν ένα σημαντικό ποσό της αποταμίευσης τους σε ομόλογα που υποτίθεται  πως είναι σχετικά ασφαλείς επενδύσεις για τη συνταξιοδότησή τους, ή είχαν προγραμματίσει να χρηματοδοτήσουν τις ανάγκες τους για υγειονομική περίθαλψη στο μέλλον ή την φροντίδα των αναπήρων μελών της οικογένειας τους από αυτές τις οικονομίες, αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες, ιδίως με φόντο τις σοβαρές περικοπές στις συντάξεις και άλλες κοινωνικές παροχές. Ως εκ τούτου, καλεί την κυβέρνηση να αντιμετωπίσει επειγόντως τα δεινά αυτών των επενδυτών, κυρίως των ηλικιωμένων, να διερευνήσει πλήρως τους ισχυρισμούς ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι παραπλάνησαν τους ομολογιούχους, και να λάβει τα κατάλληλα μέτρα εναντίον εκείνων που βρέθηκαν να έχουν πράξει κατά τέτοιο τρόπο.

Γ. Μέτρα λιτότητας

 29. Σύμφωνα με το πρόγραμμα προσαρμογής, η κυβέρνηση δεσμεύθηκε να εφαρμόσει αυστηρά μέτρα λιτότητας για να μειώσει το έλλειμμα κάτω από 3 τοις εκατό του ΑΕΠ μέχρι το 2014. Εκτός από τις αυξήσεις στο συντελεστή του φόρου προστιθέμενης αξίας, τα μέτρα περιλαμβάνουν μείωση των θέσεων εργασίας στο δημόσιο τομέα κατά 150.000 έως το 2015, πάγωμα των προσλήψεων στο δημόσιο τομέα, τη μείωση των μισθών του δημόσιου τομέα, την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης, περικοπές στις κοινωνικές παροχές ύψους 1,5 ανά εκατό του ΑΕΠ (κατάργηση των συνταξιοδοτικών δώρων, ονομαστικό πάγωμα των συντάξεων και την εισαγωγή των μέσων ελέγχου για τα επιδόματα ανεργίας), εξάλειψη των μπόνους και των επιδομάτων, και μείωση των επενδυτικών δαπανών. Η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί για περαιτέρω περικοπές των δαπανών κατά τη διάρκεια της δημοσιονομικής περιόδου 2013/14.

Δ. Ιδιωτικοποιήσεις.

 30. Ένα βασικό στοιχείο του προγράμματος προσαρμογής είναι η πώληση των κρατικών επιχειρήσεων και περιουσιακών στοιχείων, προκειμένου να συμβάλει στη μείωση του δημόσιου χρέους. Αρχικά είχε υποτεθεί ότι € 50 δισεκατομμύρια θα προκύψουν από τη διαδικασία ιδιωτικοποίησης μέχρι το τέλος του 2015 Το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων δεν έχει, ωστόσο, ήταν τόσο επιτυχές όσο αναμενόταν. Για παράδειγμα, τα έσοδα που προκύπτουν από το τέλος του 2012 ανήλθαν σε μόλις 1,6 δις €, τα έσοδα το 2013 ήταν "κάτω από τις προσδοκίες". Ο στόχος, επομένως, έχει μειωθεί σε € 24.2 δις μέχρι το 2020.

 31. Ο ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας ανησυχεί ότι πολλές από τις επιχειρήσεις που αποτελούν στόχο για ιδιωτικοποίηση παρέχουν βασικές δημόσιες υπηρεσίες, όπως η ύδρευση και η αποχέτευση, οι μεταφορές και η ενέργεια, και ότι υπάρχει πιθανότητα σημαντικής αύξησης των τελών χρήσης για τις υπηρεσίες που προσφέρονται από αυτές τις οντότητες μετά την ιδιωτικοποίηση τους, με πιθανές αρνητικές επιπτώσεις για την άσκηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων . Ως εκ τούτου, ο ίδιος θεωρεί ότι η ιδιωτικοποίηση θα πρέπει να γίνει προσεκτικά και με ευαισθησία στα δικαιώματα του πληθυσμού.

 32. Εξάλλου, αν η πρόθεση είναι να αντλήσει κεφάλαια για να πληρώσει το χρέος, η απόφαση να ιδιωτικοποιήσει την ελληνική εθνική λαχειοφόρο αγορά, μία από τις πιο κερδοφόρες στον κόσμο, μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση.

Ε. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις

 33. Το πρόγραμμα προσαρμογής περιλαμβάνει αρκετές «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» με στόχο την τόνωση της ανταγωνιστικότητας και τη δυνατότητα να βγει γρήγορα από την κρίση Ελλάδα. Αυτά περιλαμβάνουν τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης με την αναδιοργάνωση των διαδικασιών πρόσληψης, την απελευθέρωση του εμπορίου, το άνοιγμα σε κατοχυρωμένα επαγγέλματα, η  εξασφάλιση μεγαλύτερης "ευελιξίας" στην αγορά εργασίας για να μειωθεί το κόστος εισόδου και αποχώρησης από την εργασία, η ενίσχυση του πλαισίου καταπολέμησης της διαφθοράς και τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος μέσω της αντιμετώπισης της αναποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος.

 34 . Από το 2010 , μια σειρά από μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας ( νόμοι 4019/2011 , 3996/2011 ,3986/2011 , 4024/2011 και 4052/2012) έχουν εφαρμοσθεί με δεδηλωμένo στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και την ενίσχυση των προοπτικών ανάπτυξης. Ειδικά μέτρα περιλαμβάνουν τη μείωση του κόστους εργασίας και την ενίσχυση της απασχόλησης μέσω της κατάργησης των επιδομάτων και των παροχών,με την μείωση του χρόνου από την κοινοποίηση της απόλυσης ( ν. 3863 /2010), με αποφάσεις που καθιστούν τις συλλογικές διαπραγματεύσεις " πιο ευέλικτες " , μεταξύ άλλων με την άρση της λεγόμενης « αρχής της ευνοϊκότερης ρύθμισης» στις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τις συμφωνίες σε επίπεδο επιχειρησιακό, να έχουν προβάδισμα έναντι οποιουδήποτε άλλης ευνοϊκή συλλογικής (κλαδικής ή επαγγελματικής ) συμφωνίας ( Νόμος 3899/2010 ), με την υιοθέτηση ευέλικτων μορφών απασχόλησης με την παράταση της μέγιστης διάρκειας των διαδοχικών συμβάσεων ορισμένου χρόνου από δύο σε τρία έτη ( Ν. 3986 /2011)  και τη μείωση του μηνιαίου κατώτατου μισθού στον ιδιωτικό τομέα κατά 22 τοις εκατό για τους εργαζομένους άνω των 25 ετών και κατά 32 τοις εκατό για τους κάτω των 25 ( Ν. 4046 /2012) .

 35 Τα μέτρα που αναφέρθηκαν παραπάνω μπορούν κάλλιστα να παραβιάζουν τα πρότυπα που ορίζονται στις Συνθήκες στις οποίες μετέχει η Ελλάδα? Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, έκρινε ότι η μείωση των ελάχιστων μισθών για εργαζόμενο κάτω των 25 ετών παραβιάζει το δικαίωμα σε δίκαιη αμοιβή στο άρθρο 4 (1) του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη, καθώς παρέχει ένα ελάχιστο των μισθών κάτω από το όριο της φτώχειας.

IV. Η βιωσιμότητα του χρέους.

 36. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, το δημόσιο χρέος στην Ελλάδα αναμένεται να κορυφωθεί σε περίπου 176 τοις εκατό του ΑΕΠ το 2013, προτού μειωθεί σε 124 τοις εκατό το 2020 και «ουσιαστικά κάτω από 110 τοις εκατό του ΑΕΠ το 2022. Τον Ιούνιο του 2013, το ακαθάριστο εξωτερικό χρέος εκτιμάται σε 233 τοις εκατό του ΑΕΠ, αλλά αναμένεται να κορυφωθεί γύρω στο 240 τοις εκατό του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια του ίδιου έτους, στη συνέχεια μειώνεται σε περίπου 145 τοις εκατό σε 2,020. Το καθαρό εξωτερικό χρέος προβλέπεται να μειωθεί από περίπου 130 τοις εκατό του ΑΕΠ το 2012 σε περίπου 75 τοις εκατό σε 2020.

 37 . Οι προβλέψεις αυτές βασίζονται στην υπόθεση ότι η κυβέρνηση θα είναι σε θέση να διατηρήσει ένα πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 4 τοις εκατό σε μακροπρόθεσμη βάση , να εισπράξει 22 δισ. € από ιδιωτικοποιήσεις μέχρι το 2020 , και να συνεχίσει να εξαρτάται από τα επίσημα δάνεια με σχετικά χαμηλές επιτοκιακές τιμές . Είναι, επίσης, με βάση την παραδοχή ότι η οικονομία θα αρχίσει να αυξάνεται από το 2014 και ότι η Ελλάδα θα εξασφαλίσει επιπρόσθετη ενδεχόμενη ελάφρυνση του χρέους, περίπου 4 τοις εκατό του ΑΕΠ από τους Ευρωπαίους εταίρους της , κάτι που μένει να καθοριστεί το 2014 /15. Οι προβλέψεις αυτές φαίνεται, ωστόσο , να είναι υπερβολικά αισιόδοξες . Πράγματι , είναι προφανές ότι το ΔΝΤ έχει υποτιμήσει συστηματικά την απώλεια του ΑΕΠ για την Ελλάδα , μειώνοντας τις προβλέψεις του κατά 6,9 τοις εκατό από την πρώτη αναθεώρηση της συμφωνίας το Σεπτέμβριο του 2010 . Τον Ιούνιο του 2013 το ΔΝΤ παραδέχθηκε ότι είχε υποτιμήσει τις επιπτώσεις της λιτότητας στα μέτρα για την οικονομία της χώρας και τη βιωσιμότητα του χρέους.   Επιπλέον , η αποτυχία του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων - η τάση μέχρι σήμερα - θα αυξήσει , επίσης το λόγο του χρέους ως προς το ΑΕΠ .

  38. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ύψος του χρέους στην Ελλάδα, καθώς το ΔΝΤ έχει αναγνωρίσει, είναι πιθανό να παραμείνουν υψηλό "Και στην επόμενη δεκαετία». Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι το εξωτερικό της χρέος, ιδιαίτερα στις βραχυπρόθεσμες διάρκειες, είναι σημαντικό. Οι κρατικές ετήσιες εξωτερικές πληρωμές του χρέους υπολογίζονται σε 23 δις € (29 τοις εκατό των εσόδων και το 42 τοις εκατό των εξαγωγών).

 39. Από την άποψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η αξιολόγηση της βιωσιμότητας του χρέους ΔΝΤ, ενέχει περιορισμούς. Είναι πολύ στενά επικεντρωμένη στην ικανότητα αποπληρωμής του χρέους. Δεδομένου ότι ο Ανεξάρτητος Εμπειρογνώμονας έχει τονίσει σε προηγούμενες περιπτώσεις, οι αναλύσεις βιωσιμότητας του χρέους θα πρέπει να περιλαμβάνουν μια αξιολόγηση του επιπέδου του χρέους που μια χώρα μπορεί να εξυπηρετήσει, χωρίς να υπονομεύει την ικανότητά της να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

V. Επίδραση του προγράμματος προσαρμογής στα ανθρώπινα δικαιώματα

 40. Οι οικονομικές και κοινωνικές δαπάνες του προγράμματος προσαρμογής ήταν σημαντικές. Η οικονομία παραμένει σε ύφεση ενώ η παραγωγή έχει μειωθεί κατά σχεδόν 25 τοις εκατό από το 2007.

 41. Τα μέτρα που εφαρμόζονται στο πλαίσιο της προσαρμογής, ειδικότερα οι περικοπές θέσεων εργασίας και οι περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, είχαν ως συνολικό αποτέλεσμα να θέτει σε κίνδυνο το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού και την δυνατότητα άσκησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με το Εθνικό Διαμεσολαβητή, «οι δραστικές προσαρμογές που επιβάλλονται για την ελληνική οικονομία και την κοινωνία στο σύνολό της είχε δραματικές συνέπειες για τους πολίτες, ενώ οι ευπαθείς ομάδες αυξάνονται και να πολλαπλασιάζονται». Στο ίδιο πνεύμα, η Εθνική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων παρατήρησε μια "ταχεία επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου σε συνδυασμό με τη διάλυση το&u

Πηγή: ΕΠΑΜ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ